دکتر علم الهدی: بنیاد زندگی مدرن «استفاده» است، بنیاد زندگی اسلامی «استفاضه»
24 اردیبهشت 1393
دکتر علم الهدی: بنیاد زندگی مدرن «استفاده» است، بنیاد زندگی اسلامی «استفاضه»
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جمیله علم‌الهدی، رئیس کمیسیون تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی امروز در دومین روز از نخستین همایش «فرهنگ و تکنولوژی» با موضوع «الگوی نظم اجتماعی در شهر مدرن و اسلامی» سخنرانی کرد.

رئیس کمیسیون تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش از ورود به بحث اصلی‌اش گفت: در بحث من از شهر مدرن و اسلامی، مفهوم مدرن در برابر مفهوم اسلامی به کار رفته و نه در برابر پیشامدرن یا پسامدرن، همچنین در این بحث مناسبات ایدئولوژیک جامعه مدرن یا جامعه اسلامی را مد نظر ندارم. مفهوم الگو هم در موضوع این سخنرانی به معنای ساختاری ویژه با کارگروه معین نیست، بلکه صرفا ساحتی هدایتگر دارد. 

علم‌الهدی در ادامه با تقسیم عقلانیت به دو نوع مدرن و اسلامی، خاطرنشان کرد: در عقلانیت مدرن عالم امری بی‌شعور تلقی می‌شود، اما در عقلانیت اسلامی عالم و طبیعت هم با شعور است، هم چندلایه. 

به گفته وی در عقلانیت مدرن عالم تمام واقعیت است، اما در عقلانیت اسلامی عالم بخشی از نمود واقعیت است. در عقلانیت مدرن هدف رفع نیازهای بشر است اما در عقلانیت اسلامی هدف کمال است و در این پارادایم استکمال موضوعیت دارد، نه صرفا رفع نیازهای مادی. در دیدگاه اسلامی طبیعت به عنوان یک شخص محترم انگاشته می‌شود نه یک شی و ابژه صرف، بنابراین موضوع شناخت قرار نمی‌گیرد بلکه موضوع فاهمه واقع می‌شود. در دیدگاه اسلامی تسخیرکننده طبیعت، تنها خدا است، اما در دیدگاه مدرن طبیعت توسط انسان تسخیر می‌شود.

علم‌الهدی با بیان اینکه در پارادایم اسلامی بهره‌برداری معنوی از طبیعت و عالم همپای بهره‌برداری از مادی پیش می‌رود، افزود: بر این مبنا در زندگی مدرن کاربرد و استفاده اهمیت دارد، ولی در زندگی اسلامی کسب فیض و استفاضه مهم است. 

رئیس کمیسیون تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در زندگی معطوف به استفاده، طبیعت موضوع شناخت قرار می‌گیرد ولی در زندگی معطوف به استفاضه طبیعت راه شناخت است زیرا نمودی از حقیقت کل است. در این زندگی حیات به عنوان آیه الهی در نظر گرفته می‌شود. 

وی ادامه داد: این زندگی و عقلانیت مدرن وقتی در نظام اجتماعی در نظر گرفته می‌شود می‌بینیم که نظم اجتماعی مدرن بر اساسا قانون و قرارداد شکل می‌گیرد و این قانون و قرارداد با ضمانت اجرایی خارجی یعنی پلیس اجرایی می‌شود. در این پارادایم الگوی یک شهر مدرن «کارخانه» است. اما در جامعه‌ای که مبنای زندگی در آن استفاضه است به جای قاونو و قرارداد، عامل درونی تعلیم و تربیت را به معنای عام‌اش داریم و دیگر الگوی این نظام اجتماعی کارخانه نیست، یلکه «خانواده» است. در این نظم اجتماعی هر یک از شهروندان خودشان موضوع توسعه قرار می‌گیرند نه اینکه ابزاری برای توسعه باشند.

عضو هیئت علمی فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: در شهر اسلامی عقلانیت مبتنی بر حقیقت است و در این شهر درستی و صحت موضوعیت دارد و ما ملتزم به حقیقت‌ایم نه ملتزم به فایده.

علم‌الهدی در پایان خاطرنشان کرد: توسعه در جامعه اسلامی بر تعالی حیات مدنی و نظام ارزشها بنا می‌شود و اگر اینطور بود توسعه معنادار خواهد بود. اما در پارادایم مدرن توسعه یعنی بهبود شرایط زندگی و افزایش رفاه.