ابراهیم فیاض:با پذیرش ساختار جهانی شدن، دین هم عقیم می‌ماند
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ابراهیم فیاض عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران عصر امروز در نخستین همایش فرهنگ و تکنولوژی با موضوع "آسیب‌شناسی راهبرد فرهنگ جمهوری اسلامی در نسبت با تکنولوژی" سخنرانی کرد.
وی با بیان اینکه ما معمولا در مواجهه با مشکلات فرهنگی یا غرب را متهم می‌کنیم و یا خودمان را، گفت: کمتر اتفاق می‌افتد که به شکل فرآیندی و ساختاری به موضوع نگاه کنیم. باید سعی کنیم پیش از آنکه متهمی پیدا کنیم ببینیم ساختار چه تاثیری در وضعیت موجود داشته و دارد. به نظر من ساختار به صورت جبری ما را بازتولید می‌کند و ما از این غفلت می‌کنیم.
فیاض ادامه داد: سیر اصلی غرب مذهب و مکتب تکامل است. در این معنا جهان با تضاد و رقابت و بقای اصلح رو به تکامل پیش می‌رود و عناصر جهان و طبیعت یکدیگر را کامل می‌کنند. این مبنا در قرن‌های اخیر تبدیل به بحث جنگ شد اگرچه مبنای این فرآیند در یونان هم وجود داشته است. اولین جنگی که در اندیشه و مکتب غربی ترسیم شد جنگ فرهنگ با طبیعت بود که همچنان هم وجود دارد. در معنای غربی آنجا که فرهنگ هست انسانها اهلی هستند و آنجا که طبیعت حاکم است با انسان‌های غیرفرهنگی یا بربرها مواجهیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: پس معنای تضاد و جنگ کل فلسفه غرب را فرا گرفته و همه فیلسوفان به نوعی جنگ‌طلب هستند. وقتی از مفهوم بحث می‌کنیم صحبت ما بر سر جنگ است اما اگر از مفهوم به معنا عدول کنیم یعنی از حوزه فلسفه به حوزه عرفان وارد شده‌ایم و از جنگ فارغ می‌شویم.
فیاض افزود: در مبنای همان جنگ میان فرهنگ و تمدن با طبیعت در دوره جدید اندیشه غربی تکنولوژی و یا فناوری را وضع می‌کند در حقیقت تکنولوژی چیزی نیست جز مکانیزم حمله از فرهنگ و تمدن به سوی طبیعت و این از فلسفه ایجاد می‌شود. زیرا ماتریالیسم وقتی در بعد نظری لحاظ شود همان ماده‌گرایی است ولی در بعد کاربردی یعنی تکنولوژی‌محوری و این چیزی است که امروز غرب شاهد آن هستیم.
به گفته وی بدین ترتیب جنگ فرهنگ و تمدن با طبیعت که از فلسفه آغاز شده تلاش می‌کند از جبر طبیعت خلاص شود و پس از آن می‌خواهد انسان را از جبر تاریخی خلاص کند و در پس این دو به آزادی نائل شود. این فرآیند مکتب و ساختار تکامل است که در ذات غرب وجود دارد.
فیاض با تاکید بر اینکه رسیدن به آزادی و فراغت از جبر پدیده و تاریخی در بنیاد مکتب تکامل غربی وجود دارد، افزود: در این معنا اصلا عدالت، برابری و اخلاق مطرح نمی‌شود و ارزش‌ها کاملا تابع همان جبر مذکور معنا پیدا می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: چنین فضایی را هم در آمریکا می‌بینیم که مبنای آن این است یا می‌کشید یا کشته می‌شوید. هم در فرانسه شاهد آن هستیم که روز به روز فاصله طبقاتی در آن بیشتر و بیشتر می‌شود.
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه با پذیرش جهانی شدن همواره فاصله طبقاتی جوامع بیشتر شده، گفت: همه ساختاری را که توضیح دادم امروز در جامعه ما هم به نوعی وجود دارد و ما هم وارد چنین سیستم و ساختاری شده‌ایم. این ساختار یک ساختار جهانی است و گویا ما هم از آن تقلید می‌کنیم. در این حوزه انسان به طور ناخودآگاه تبدیل به حیوان می‌شود و دیگر متافیزیک جایگاه خود را از دست می‌دهد و همه چیز تبدیل به فیزیک و مسائل این جهانی می‌شود. به همین خاطر است که دین هم با پذیرش این ساختار عقیم می‌ماند و کاری از آن ساخته نیست.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اساسی ما در مواجهه با این ساختار این است که علوم انسانی جایگاه خود را از دست داده است، گفت: شاخص‌ها را باید علوم انسانی برای رشته‌های فنی و مهندسی مشخص و ترسیم کنند. اما امروز علوم تجربی و ریاضی اصل هستند و علوم انسانی و هنر بر مبنای آنها بنا می‌شود. اینچنین است که زیست‌شناسی که بحث تکامل را دنبال می‌کند و مبنای علوم طبیعی لحاظ می‌شود بر علوم انسانی تاثیر می‌گذارد و علمی متناظر با آن در علوم انسانی شکل می‌گیرد که می‌شود اقتصاد. این اقتصاد برمبنای همان تکامل یعنی "بقای اصلح" پیش می‌رود و این ماهیت توسعه غربی است.
فیاض در پایان گفت: با این ساختار اگر تا 100 سال هم موشک بسازیم و همه دارایی‌مان را صرف هزینه‌های امنیتی کنیم به جایی نمی‌رسیم. زیرا تا علوم انسانی به جای خودش برنگردد هر چقدر هم پیشرفت کنیم نهایتا به جایی می‌رسیم که غرب رسیده است.